У міжнародным календары памятных дат ёсць нямала такіх, што звязаны з падзеямі Другой сусветнай вайны. Сярод іх Міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста, які адзначаецца 27 студзеня, і Міжнародны дзень вызвалення вязняў фашысцкіх канцлагераў — 11 красавіка. Для ўдзельнікаў хору былых малалетніх вязняў фашызму “Лёсы”, сустрэча з якімі адбылася ў сярэдняй школе № 2 горада Мар’іна Горка, гэта не проста даты, а частка іх жыцця. У зусім раннім дзяцінстве ім было наканавана перажыць усе жахі вайны, бо тое, што адбывалася ў гета і фашысцкіх канцлагерах, у прамым сэнсе можна назваць пеклам.
Хор «Лёсы» быў створаны ў 2004 годзе жыхарамі Мінска. З таго часу яго ўдзельнікі правялі шмат канцэртаў, сустрэч не толькі ў нашай краіне, але і далёка за яе межамі. Яны пабывалі ў Расіі, Германіі, Чэхіі, Фінляндыі, Казахстане, Аўстрыі і іншых краінах Еўропы і Азіі. І ўсюды расказвалі аб тым, як гэта — глядзець на свет дзіцячымі вачыма з-за калючага дроту.
У 2015 годзе да 70-годдзя з Дня Перамогі калектыў распрацаваў праект «Не фашызму! Дзяцінства без вайны!». Ён дзейнічае ўжо пяты год і застаецца актуальным. У межах гэтага праекта з’явіўся і міжнародны маршрут “Залатое кальцо памяці”.
У гэтым годзе хор атрымаў Спецыяльную прэмію Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Высокай узнагароды ён удастоены «за значныя дасягненні ў справе захавання памяці аб Вялікай Айчыннай вайне, патрыятычнае выхаванне моладзі, годнае прадстаўленне Рэспублікі Беларусь падчас правядзення акцыі «Не фашызму! Дзяцінства без вайны!», гаворыцца ва ўказе кіраўніка дзяржавы.
У дні, калі ў нашай краіне ўспаміналі ахвяр Халакоста, легендарны калектыў правёў урок мужнасці ў сярэдняй школе №2 горада Мар’іна Горка. Ідэя такой сустрэчы належыць кіраўніку хора Галіне Змушка. Яе падтрымалі ў Гістарычнай майстэрні імя Леаніда Левіна, дзе рэалізуецца праект «Дыялог трох пакаленняў», а ў гэтыя дні прайшло нямала мерапрыемстваў у памяць аб ахвярах Халакоста.
У Мар’інай Горцы госці спачатку наведалі мастацкую галерэю раённага краязнаўчага музея. Яе дырэктар Аляксандр Прановіч расказаў аб тым, колькі ў гады Вялікай Айчыннай вайны на тэрыторыі нашага раёна загінула грамадзян яўрэйскай нацыянальнасці. Выставу на гэтую тэму супрацоўнікі музея падрыхтавалі і для школы.
Падчас сустрэчы з вучнямі і настаўнікамі са сцэны прагучалі патрыятычныя песні, вершы на тэму “Дзяцінства і вайна”, аўтарам якіх з’яўляецца мастацкі кіраўнік калектыву Людміла Бурдыка. І самае галоўнае — успаміны. Удзельнікі калектыву пачалі сваё выступленне з пераклічкі: “Я — Жэня Дзегцярова, тры гады, канцлагер Зайфельд-Зале, Германія”. “Я — Дзіна Качан, тры гады, канцлагер Азарычы”. “Я — Тамара Папова, 900 дзён у блакадным Ленінградзе”. “Я — Мая Макарчанка, тры гады, Беларусь, акупацыя”. “Я — Яўген Стасевіч, 13 гадоў, канцлагер Грос-Розен, Германія”.
Кіраўнік калектыву Галіна Змушка амаль тысячу дзён знаходзілася ў фінскім лагеры на тэрыторыі Карэліі разам з маці, двума братамі і сястрой. Ёй было тры гады. Ганна Доўнар расказала, як пяцігадовай дзяўчынкай апынулася ў канцэнтрацыйным лагеры Азарычы. Гэта страшнае месца праіснавала меней двух тыдняў, але на міжнародным узроўні лагер прызнаны адным з самых жудасных у Еўропе. У сакавіку 1944 года фашысты сагналі каля 50 тысяч чалавек мірных жыхароў з прыфрантавой паласы на балота, дзе трымалі іх без даху над галавой, не кармілі, і ў дадатак да ўсяго заразілі тыфам. Акупанты разлічвалі, што салдаты з наступаючых савецкіх злучэнняў, сустрэўшыся з гэтымі людзьмі, таксама пачнуць хварэць. За той час, што існаваў лагер, у ім памерла каля 20 тысяч чалавек. Але Ганне Доўнар пашчасціла выжыць.
Госці таксама падрыхтавалі фільм пра Асвенцым, які стаў сапраўднай фабрыкай смерці.
Удзел у мерапрыемстве прымалі і пухавіччане, для якіх тэма сустрэчы з’яўляецца вельмі блізкай. Мікалай Гурын у гады Вялікай Айчыннай вайны быў вывезены на прымусовыя работы ў Германію. У апошнія гады ён шмат займаўся грамадскай працай, стаў складальнікам сямі кніг “Пухавіччына памятае”, у якіх сабраны ўспаміны нашых землякоў аб вайне.
Краязнаўца Барыс Муха цесна супрацоўнічае з Гістарычнай майстэрняй імя Леаніда Левіна. Ён расказаў аб мерапрыемствах, якія праходзяць там у гэтыя дні. Дарэчы, 25 студзеня ў межах праекту «Дыялог трох пакаленняў» адбылася сустрэча пад знакам Міжнароднага дня памяці ахвяр Халакоста. Яе ўдзельнікі вялі размову пра трагічныя месцы ваенных падзей менавіта ў Беларусі. Успомнілі яны і пра дзіцячы лагер у вёсцы Скобраўка на тэрыторыі нашага раёна. А таксама пра тое, што жыхары вёскі Парэчча выратавалі сорак дзяцей з мінскага гета, сярод якіх была і Мая Крапіна. У мінулым годзе яна пайшла з жыцця, і шэраг мерапрыемстваў, што праходзілі ў гэтыя дні ў Мінску, былі прысвечаны яе памяці.
Пасля завяршэння сустрэчы ў школе госці і вучні наведалі аграгарадок Пухавічы, дзе ўсклалі кветкі да помніка ахвярам фашызму, пабывалі каля знака, усталяванага ў памяць аб дзецях вайны. У арганізацыі гэтай часткі мерапрыемства дапамогу аказала ААТ “Пухавічынафтапрадукт”, якое выдзеліла транспарт. На развітанне дырэктар школы Дзіна Паўлава выказала спадзяванне, што ветэраны яшчэ не раз сустрэнуцца з вучнямі і настаўнікамі. Дыялог трох пакаленняў будзе працягвацца.
Наталля ПАРХОМЧЫК.
